KIJKJE IN DE KEUKEN VAN EXTINCTION REBELLION

Beeld: Extinction Rebellion

Een toonaangevende internationale actiegroep in de klimaatbeweging is Extinction Rebellion (XR). Ze zijn gevestigd in 86 landen, vormen 1.206 groepen en bestaan uit duizenden rebellen. Sinds de oprichting in 2018 vonden talloze acties plaats in het teken van klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. De van oorsprong Britse beweging kenmerkt zich door disruptieve acties en de oproep tot ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’. Aan boord van de klimaattrein naar COP26 in Glasgow ontmoette onze collega Esther een aantal leden. Haar interesse was gewekt en afgelopen week ging het Blyde Benelux team rond de tafel met Armando van Vlastuin. Het werd een persoonlijk gesprek over thema’s waar we allemaal wakker van zouden moeten liggen en het belang van systeemverandering. 

De korte VPRO-docu We Are Fucked draait om tieners en twintigers van nu die sterk het gevoel hebben dat zij de rotzooi moeten opruimen van vorige generaties. Armando was één van de jongeren die in de documentaire werd gevolgd over hoe hij zijn klimaatzorgen (eco-anxiety) omzet in actie. Hij besloot zijn studie technische Bedrijfskunde stop te zetten en sloot zich aan bij XR. Onze ontmoeting gaf een interessant kijkje achter de schermen en we ontdekten dat je je ook kunt aansluiten zonder direct ergens aan te worden vastgeketend. 

De mensen die zich aansluiten zijn – in tegenstelling tot wellicht wordt gedacht – gewone mensen uit alle hoeken van het land en van alle leeftijden die zich ernstig zorgen maken over de klimaat- en ecologische crisis. Het zijn ouders, kinderen, studenten en grootouders die allemaal strijden voor een leefbare toekomst. Armando: “We bevinden ons midden in een ongekende crisis, de cijfers uit het IPCC-rapport zijn crystal clear maar de wetenschap wordt al te lang genegeerd. Onze overheid weigert noodzakelijk beleid door te voeren in lijn met het Parijs-akkoord om burgers te beschermen tegen de gevolgen van gevaarlijke klimaatverandering. In plaats daarvan blijft zij industrieën steunen die verantwoordelijk zijn voor het klimaatprobleem en wordt onvoldoende gestuurd op een toekomstbestendiger systeem.” 

XR organiseert creatieve, vreedzame en soms disruptieve acties om druk te zetten op onze regering en ze te dwingen de nodige maatregelen te nemen. Burgerlijke ongehoorzaamheid is een bewezen effectieve manier gebleken om snelle veranderingen tot stand te brengen. Wat ze eisen? Klimaatrechtvaardigheid: een rechtvaardige transitie die de zwaarst getroffenen (global south) door de klimaatcrisis centraal stelt en degenen die het meest verantwoordelijk zijn voor ecologische verwoesting (global north) ter verantwoording roept. 

We spraken Armando over de manier waarop XR te werk gaat en waarom zij voor deze aanpak kiezen. Belangrijke insights naar aanleiding van onze ontmoeting die we meenemen in ons werk: 

Het frame ‘individuele verantwoordelijkheid’ is problematisch (maar we kunnen er iets aan doen) 

Je kent ongetwijfeld de Carbon Footprint. Online zijn er inmiddels talloze websites en apps waar je je eigen voetafdruk kunt meten en tips krijgt om je consumentengedrag te veranderen. Wat veel mensen waarschijnlijk niet weten is dat deze ‘handige’ tool oorspronkelijk werd ontwikkeld door oliegigant BP om de verantwoordelijkheid voor klimaatverandering te verleggen van bedrijven naar consumenten. Dit heeft opvallend goed gewerkt en is ook de insteek van bijvoorbeeld de ‘iedereen doet wat’-campagne van de overheid. Als iedereen een steentje bijdraagt, dan zorgen we er samen voor dat de planeet niet verder opwarmt, toch? Wrong answer! 

Dit frame legt de verantwoordelijkheid voor een wereldwijd collectief, multigenerationeel en bovenal eindeloos complex probleem op de schouders van individuen en zorgt ervoor dat burgers overweldigd raken. Ze worden gereduceerd tot consument en verantwoordelijk gemaakt voor een probleem dat zij niet bewust hebben veroorzaakt. Met dit frame worden bedrijven buiten schot gehouden onder het mom ‘vraag en aanbod’: de consument wil dus wij móeten dit op deze manier doen om onze concurrentiepositie niet te verliezen. 

 Extinction Rebellion is van mening dat dit frame problematisch is en échte actie op het gebied van klimaatverandering in de weg staat. Om verandering teweeg te brengen zullen overheden en bedrijven collectief verantwoordelijk gehouden moeten worden voor hun acties. XR bouwt van onderop aan het teweegbrengen van deze collectieve verantwoordelijkheid, want: collectieve actie inspireert radicale verandering. 

Marketing met oog voor de korte- én lange termijn

De traditionele marketing waarbij zoveel mogelijk producten worden verkocht, is niet houdbaar. Niet alleen moedigt dit onze consumptiemaatschappij aan, maar met productie van alleen duurzame artikelen veranderen we nog niet genoeg. Ook in de manier waarop wordt gekeken naar campagnes voor merken die helemaal goed in elkaar zitten, is en blijft dit een aandachtspunt. Hoe draag je als merk bij aan een duurzamer en sociale wereld? Durf je merkoverstijgend te denken en vandaag te handelen in het belang van de volgende generaties? Bottom line moeten we eraan wennen dat we genoegen moeten nemen met minder; minder spullen, minder groei, minder reizen, minder etc.. Alleen als we deze gedachte omarmen, het kapitalistische model transformeren en échte systeemveranderingen doorvoeren kunnen we een gelijkwaardigere wereld creëren. Marketing moet een toekomstbestendige vorm aannemen, door op de korte termijn goed te doen, zonder op de lange termijn transformatie in de weg te zitten.

Benieuwd naar de activiteiten van Extinction Rebellion? Bekijk hun website of ga naar één van hun events om kennis te maken.